Einkorn, emmer en spelt

Oude tarwe – ‘nieuwe tijden’
Tarwe is in de loop van de tijd steeds verder veredeld, daarbij zijn soms goede eigenschappen verloren gegaan en om die reden zijn sommige, zelfs zeer oude rassen, weer sterk in opkomst. Hier volgen de belangrijkste:
 Einkorn (eenkoorn)  (Triticum monococcum L.)
Einkorn is waarschijnlijk het eerste gecultiveerde tarweras ter wereld.

Al in het stenen tijdperk was einkorn het hoofdvoedsel van de bewoners van wat nu Zuid Duitsland is. 

Lange tijd werd aangenomen dat einkorn, dat zich verder verspreid had over streken met een gematigd klimaat in Europa, uitgestorven was. 

Einkorn werd in 1971 herontdekt in Frankrijk, waar het nog steeds op kleine schaal in de Zuidelijke Alpen verbouwd werd.

Einkorn wordt sinds 1980 weer meer en meer biologisch geteeld voor natuurvoedingsproducten.

 Spelt tarwe (Triticum spelta)
Spelt (de Duitse naam is dinkel) – is bekend vanaf 1700 voor Christus, het  is een zeer oud Germaans tarwe-ras en de ‘opvolger’ van einkorn.
Tot 1930 werd in Nederland en vooral in Zuid Duitsland zelfs meer spelt dan tarwe verbouwd. 

Spelt levert eiwitrijk meel en bloem (tussen de 12 en 15%) met een hoog glutengehalte. 

Er is dan ook goed (gerezen) brood mee te bakken dat een hartige, iets nootachtige smaak heeft.

Spelt (graankorrels)  worden net zo gekookt als harde tarwe, zie daarvoor

Spelt kan slecht tegen kunstmest, de opbrengst per hectare is lager dan van tarwe en bovendien moet het vezelige kaf van de korrels gepeld worden (bij ‘gewone tarwe’ wordt het veel lossere kaf meteen door de machine die de tarwe oogst verwijderd).

Spelt is door bovenstaande (economische) redenen een tijd lang vrijwel verdwenen.

Spelt beleeft sinds 1997 een ‘come back’ in de biologische sector, in Nederland heeft het spelt project in Pieterburen (Groningen) hieraan een belangrijke bijdrage geleverd. In Pieterburen is speltbrood gewoon bij de bakker te koop. 

Er is een website over Het Speltproject in Pieterburen. Kijkje nemen? Klik dan hier (terug naar hier = venster van de browser sluiten).  

  Emmer (Triticum dicoccon Schrank)
Emmer werd, waarschijnlijk al 10.000 jaar geleden, verbouwd rondom de Middellandse Zee.

Emmer heeft zich in de loop der tijd verder in Afrika verspreid. 

3000 jaar voor Christus – het begin van de jaartelling –  bereikte het Ethiopië, waar nu, 5000 jaar later,  nog 7 % van de totale graanproductie uit emmer bestaat. 

Behalve in Ethiopië is emmer – in de loop der tijd – steeds verder verdrongen door durum tarwe, de tarwesoort – die vandaag de dag nog op grote schaal – rondom de Middellandse Zee en in Afrika – verbouwd wordt.

Emmer verdween door vrijwel dezelfde (economische) redenen als die waardoor de spelt tarwe in Europa het veld moest ruimen.

 Kamut (Triticum turanicum) (de wetenschap is het  over de Latijnse naam niet eens, T. polonicum, T. Aegypticum worden ook gebruikt). 
Kamut  is een zeer oud tarwe ras uit Egypte, waarvan het sterke vermoeden bestaat dat het nauw verwant is aan durum tarwe (Er is meer info over Durum tarwe: Klik daarvoor hier). 
Het verhaal gaat dat gedurende de tweede Wereldoorlog een Amerikaanse piloot een handvol graan ontvreemd heeft uit een stenen doos in een tombe in de buurt van Dashare in Egypte. De piloot gaf 36 korrels aan een vriend, die ze opstuurde naar zijn vader, een graanboer in Montana (in de Verenigde Staten van Amerika.). 

Die nam zonder meer aan dat de grote graankorrels echt uit een Egyptische graftombe kwamen, plantte het graan en bracht de opbrengst op de plaatselijke markt als King Tut’s wheat (Koning Tut’s tarwe). Het ‘nieuw’ was er echter snel af en het oude graan werd al gauw weer vergeten. 

In 1977 legde T. Mark Quin – een andere graanboer uit Montana – de hand op een hoeveelheid overgebleven King Tut’s wheat. Samen met zijn zoon Bob (een natuurwetenschapper en bioloog) onderkende T. Mark Quin al snel de waarde van het ‘bijzondere’ graan.

Ze besteedden tien jaar aan het verbouwen, selecteren en propageren van ‘het graan met de grote kromme korrel’ en gaven het ook de naam Kamut (een oude Egyptische naam voor tarwe, Egyptologen claimen dat de betekenis van kamut ‘ziel van de aarde’ is).

De Quin’s richtten de handelsonderneming Kamut International, Ltd op en registreerden Kamut® als handelsmerk –  in 1990 werd de graansoort ‘kamut’ ook nog door het *USDA erkend als een beschermde variëteit, met als officiële naam ‘QK -77’.    

Kamut kan goed zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen verbouwd worden en wordt veel (organisch – biologisch) geteeld in voornamelijk Montana (V.S.) en Canada.

Kamut (graankorrels)  worden net zo gekookt als harde tarwe, zie daarvoor 

En dan dit:

Uit onderzoek blijkt dat de oorsprong van dit type graan ligt in de vruchtbare vallei die zich uitstrekt rond de rivieren de Tigris en de Eufraat in het vroegere Mesopotamië (Mesopotamië betekent -Tweestromenland). Dit gebied ligt nu in Syrië, Turkije en Irak. Het graan wordt er nog steeds – kleinschalig en zonder mooie handelsnaam – verbouwd.

*USDA = United States Department of Argiculture = het Amerikaanse ‘ministerie van landbouw’.